Ambrose Bierce dhe "Fjalori i djallit"

Sot deshiroj t'ju flas pak mbi nje nga shkrimtaret e mi me te preferuar : Ambrose Bierce, apo i njohur ndryshe si "mbreti i cinizmit".Lindur ne 1842 ndersa viti i vdekjes mendohet te jete 1914 sado qe nuk ka siguri.U rrit ne nje familje meshkujt e te ciles shquheshin per pjesemarrjen e shpeshte ne luftera te ndryshme.U largua nga shtepia ne moshen 15 vjeçare dhe filloi pune prane nje gazete radikale.Njekohesisht u rregjistrua ne nje institut ushtarak per nje vit.U morr me pune te ndryshme "te çuditshme" siç thuhet dhe ne vitin 1860 u rregjistrua ne listen e vullnetareve te nente Indiane per luften civile.Gjate kohes se luftes ai u nda me te fejuaren e tij dhe dashurine e tij te femijerise "Bernice" dhe kjo ja shtoi atij zhgenjimin e pergjithshem qe kishte ndaj jetes.Pas nje plagosjeje ne lufte ai u be i papershtatshem per ushtri dhe pasi u largua prej andej se pari punoi ne nje institucion te "Thesarit te Shtetit" nje institucion ky aq i korruptuar , ku cinizmi dhe ironia e Ambrose u rrit dhe me shume.Me pas ai shkoi ne San Francisco ku dhe vendosi te vazhdonte karrieren e tij si gazetar.Keshtu filloi te punoje per gazeten "Newsletter".Gjate kesaj kohe Bierce fitoi fame me stilin e tij te veçante dhe humorin e tij "si acid" siç e quanin dhe per kete arsye morri nofken "Bierce i hidhur".Pati nje periudhe fame ne tere shoqerine mondane dhe ne ate kohe u martua me Mollin nje vajze nga shoqeria e larte dhe pas marteses ne vitin 1872 u larguan per ne Londer , ku Bierce punoi si gazetar ne gazetn "Figaro" dhe shkroi tre librat e tij te pare.Ne 1877 ai u kthye ne S.Francisco ku vazhdoi punen e tij si gazetar neper gazeta te ndryshme te rendesishme dhe si shkrimtar me libra te ndryshem.Ne vitin 1888 ai ndahet nga gruaja kur zbulon nje leter te nje admiruesi te saj nga Evropa dhe thuhet se ka thene : Une nuk marr pjese neper konkurse , qofte kjo dhe per nder te nje gruaje.
Vitet ne vijim i falen Bierces shume hidherim si psh.humbja e te birit alkolik ne vitin 1901 per shkak te pleumonise.Bierce sa vjen dhe largohet me shume nga bota dhe shkeput lidhjet me te .Ne vitin 1906 ai shkroi librin e tij me te njohur : Punet Cinike te Bierce apo siç njihet ndyshe "Fjalori i djallit" ne te cilin ai pershkruan fjale,ide,nocione te ndryshme ne nje kendveshtrim krejtesisht te ri.Ne vitin 1914 ai largohet per ne Meksike nga ku nuk u kthye me ..Mendohet se ka vdekur ne vitin 1914 , por shkaqet ende nuk dihen.Thuhet se mund te jete vrare ne lufte , apo ta kene vrare grupe rebele.Asgje nuk eshte e sigurte per fundin e ketij autori kaq te veçante.Poshte po ju ve disa nga copezat qe me pelqejne me shume nga libri i tij i famshem : Fjalori i djallit....

Amnesti:Nje xhest bujar mbi ata ofendues qe do te ishte e veshtire ti ndershkoje.
Avokat: Dikush i afte ne berjen bisht ligjit.
Banaliteti: Elementi fundamental dhe lavdia e veçante e letersise popullore.Nje mendim qe gerhet ne fjalet qe nxjerrin tym.Mençuria e nje milion budallenjve ne diksionin e nje njeriu te ngathet.Nje sentiment fosil ne nje shkemb artificial.Nje moral pa fabul.Çdo gje e vdekshme e nje te vertete te vdekur.Nje gjysem tasi me qumesht e moral.Hunda e priftit e nje palloi pa pupla.Nje kandil duke vdekur ne bregun e detit te mendimit.Nje kakarisje qe i mbijeton vezes.Nje epitaf i dedikuar.
Ciniku : Nje horr , vizioni i gabuar i te cilit i sheh gjerat siç jane , jo siç duhet te ishin.
Emigrant: Nje person i painformuar qe mendon per nje shtet me mire se sa per nje tjeter.
Far: Nje ndertese e larte mbi bregdet ne te cilen qeveria mban nje llampe dhe miken e nje politikani.
Frikacaku: Nje njeri qe gjate nje emergjence te rrezikshme mendon me kembet e tij.
Historian : Mates i madh i thashethemeve.
Konservatori: Nje burre shteti i dashuruar me te keqijat egzistuese dhe i dallueshem nga liberali i cili do ti zevendesoje ato me te tjera.
Konsulte: Te kerkosh aprovimin e dikujt tjetri patjeter per diçka tashme te vendosur.
Kufi:Ne gjeografine politike nje vije imagjinare midis 2 shteteve qe ndan te drejtat imagjinare te njerit shtet nga te drejtat imagjinare te shtetit tjeter.
Mosbindja: Mbulesa e argjendte mbi rene e skllaverise.
Roman: Nje histori e shkurter , e shtuar.Nje lloj kompozimi qe duron te njejten lidhje me letersine ashtu siç duron panorama me artin.Meqe eshte mjaft i gjate per tu lexuar veç me nje te ulur , mbresat e shkaktuara nga pjeset e tij te ndryshme fshihen nje pas nje si tek panorama.Uniteti, gjithesia e efekteve eshte e pamundur, perbri faqeve te pakta te lexuara ne fund.Gjithçka qe ruhet ne mendje eshte asgje me shume sesa pjesa e lexuar pak me pare.Ne romance romani eshte ç'eshte fotografia ne pikture. Ajo dallon principet , probabilitetin,korrespondon me aktualitetin bazik te fotografit dhe e vendos ate qartesisht ne kategorine e reportimit , ndersa krahu i lire i romancierit e mundeson ate te ngjitet ne disa lartesi te imagjinates aq sa atij mund ti vije te ngjitet dhe 3 nevojat e para te artit letrar jane : imagjinata, imagjinata dhe imagjinata.Arti i shkrimit te romaneve , ka kohe qe ka vdekur ne Rusi .Paqe eshtrave te tij disa prej te cilave kane shitje te madhe.
Oqean: Nje trup me uje qe ka rreth 2/3 e nje bote te krijuar per njerez qe nuk kane veleza.
Trashegimi:Nje dhurate nga dikush qe po gjunjezohet jashte kesaj lendine lotesh.
Urimi: Civilizimi i zilise.
Vizatimi: Arti i mbrojtes se siperfaqeve te sheshta nga koha dhe ekspozimi i tyre perpara kritikes.
Vrasje : Te krijosh nje boshllek pa shpallur nje pasardhes.

Per me shume rreth Bierce klikoni:
1.en.wikipedia.org/wiki/Ambrose_Bierce
2.www.biercephile.com
3.www.online-literature.com/bierce
4.www.alcyone.com/max/lit/devils
5.www.keele.ac.uk/depts/as/Portraits/bierce.html
photo source: www.biercephile.com